Factcheck: ja, dit was écht de eerste Belgische hittegolf in september sinds het begin van de metingen

Onwaar

VRTNWS


Vorige week stond het in alle media: we maakten de eerste septemberhittegolf mee in ons land sinds het begin van de metingen. Maar op sociale media beweren sommigen dat er in september 1919 óók al een hittegolf voorkwam. Dat zou zelfs zo op de site van het KMI staan. Hoe zit dat precies?

In het kort




Waarover gaat dit? Op sociale media circuleert een stukje tekst, afkomstig van de website van het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI), over een hittegolf in september 1919. Er circuleren ook cijfers van dagrecords op septemberdagen uit andere jaren die hoger liggen dan de records die deze maand werden bereikt.
Maar? Temperaturen in het weerstation Ukkel werden tot 1983 anders gemeten, met name in open thermometerhutten. Dat zorgde voor hogere metingen dan in de gesloten thermometerhutten vandaag. "Historische" temperatuurdata van voor 1983 worden daarom gecorrigeerd. Daarom is september 2023 wel degelijk de eerste maand waarin, sinds het begin van de metingen en volgens dezelfde maatstaven, er zo'n late hittegolf is voorgekomen.




Wat is een hittegolf?



Allereerst even de definitie van een hittegolf in herinnering brengen: dat is een periode waarin de temperatuur in Ukkel, het centrum van de Belgische metingen, minstens vijf dagen na elkaar 25°C bereikt, waarvan drie dagen boven de 30°C.
Dat gebeurde daadwerkelijk deze maand, met temperaturen in Ukkel op 5, 6 en 7 september van respectievelijk 30,9°C, 30,1°C en 30,2°C. 






Dergelijke warme dagen zijn sowieso al uitzonderlijk in september, dat meteorologisch gezien onder de herfst valt. Maar is het ook de éérste hittegolf in september sinds het begin van de metingen? 




Beluister de podcast van "Het uur van de waarheid":







Geen belastingen betalen of de wet volgen? Wie zijn die soevereine burgers? 









Hittegolf in 1919?



Maar dat klopt niet, klinkt het op sociale media. Op meteo.be - de officiële website van het Koninklijk Meteorologisch Instituut - staat een pagina met historische weerweetjes waarop het volgende te lezen valt voor de datum van 12 september 1919: "Opmerkelijk voor deze periode van het jaar: half september heerst er een hittegolf in ons land met temperaturen tot 34,6°C in Leopoldsburg en 32,5°C in Ukkel."
De voorbije weken is dat fragment van de KMI-website al herhaaldelijk voor de voeten gegooid van het KMI en van weerman Frank Deboosere, die erg actief is op X (het vroegere Twitter). 





Open en gesloten thermometerhutten



Voor een verklaring moeten we kijken naar historische temperatuurgegevens. En dat is geen eenvoudige materie.




Omdat er regelmatig verwarring ontstaat over dagrecords, temperaturen en hittegolven op basis van de verouderde cijfers op de website, heeft het KMI recent een artikel met verduidelijkingen gepubliceerd. Alles blijkt terug te voeren op het feit dat tot 40 jaar geleden temperaturen in Ukkel op een andere manier gemeten werden: 
"Vroeger (voor 1983) werd de temperatuur in Ukkel gemeten in een open hut. Daarna werd besloten de omschakeling te maken naar een (betere) gesloten hut.
Maximumtemperaturen gemeten in een open hut zijn altijd hoger dan deze gemeten in een gesloten hut. Op basis van de temperaturen die in september 1919 werden gemeten in de open hut [...], zou deze periode als hittegolf kunnen gekenmerkt worden.
Voor onze lijst van officiële hittegolven gebruiken we echter de temperaturen gemeten onder gesloten hut (die correcter zijn) en die liggen voor die periode iets lager waardoor de criteria voor een hittegolf niet langer bereikt werden."





    Op de voorgrond een open thermometerhut; op de achtergrond twee gesloten meetstations. Foto: KMI.
   



Hoe gaat het KMI om met de historische meetresultaten van vóór 1983? Die worden, voor klimatologisch onderzoek, gecorrigeerd op basis van de verhouding tussen de gemeten temperaturen in zowel open als gesloten thermometerhutten. Lange tijd zijn in Ukkel daarom metingen in beide types hutten opgetekend.
De omrekening voor de metingen van 1919 levert dan het onderstaande resultaat op: geen vijf opeenvolgende dagen boven 25°C, geen drie dagen boven 30°C, en dus ook geen hittegolf meer.







"Een eeuw natuurgeweld"



Waarom staan er dan nog teksten met verouderde cijfers op de website van het KMI? Een woordvoerder van het weerinstituut vertelt dat de teksten op de webpagina met titel "Uitzonderlijke gebeurtenissen sinds 1901" afkomstig zijn uit een boek dat begin deze eeuw verscheen. Het gaat om "Weer of geen weer. Een eeuw natuurgeweld in België", dat werd samengesteld door het KMI en uitgegeven in 2004. Het boek was een opsomming van "alle uitzonderlijke meteorologische gebeurtenissen" in België, "chronologisch en geografisch gerangschikt".
De thematische items uit dat boek, onderverdeeld in historische nieuwtjes over categorieën als "mist", "bliksem", "temperatuur", "sneeuw", en ook: "hittegolf", bevatten nog de niet-gecorrigeerde temperaturen, vandaar dat ook de ondertussen geschrapte "hittegolf" van 1919 nog vermeld staat.



Conclusie




Sommige mensen trekken in twijfel dat de voorbije hittegolf in september daadwerkelijk de eerste ooit zou zijn in ons land sinds het begin van de metingen. Ze verwijzen naar een citaat over een hittegolf in september 1919 op de website van het KMI.
De tekst komt uit een publicatie die dateert van 2004 en nog oude, niet-gecorrigeerde meetresultaten vermeldt. De metingen zijn echt, maar gebeurden nog in open thermometerhut, wat op warme dagen hogere temperaturen oplevert dan de huidige metingen in gesloten thermometerhut. Om vergelijkingen met historische gegevens mogelijk te maken, worden de oude metingen vandaag naar beneden bijgesteld. 
Door die correcties kunnen we, volgens de hedendaagse normen, niet spreken over een hittegolf in september 1919. De voorbije hittegolf is dus wel degelijk de eerste landelijke septemberhittegolf sinds het begin van de metingen in Ukkel.





Meer informatie over de factchecks van VRT NWS lees je in dit artikel.
Je vindt onze factchecks ook terug bij deCheckers, samen met betrouwbare factchecks van andere Vlaamse redacties. Zoek je meer verhalen van VRT NWS over factchecking desinformatie of online bedrog? Die vind je hier.  
Wil je iets laten checken? Stuur ons dan een mail via check@vrtnws.be of vul je vraag in op de website van deCheckers.  
VRT NWS is erkend lid van de International Fact-Checking Organisation.






CHECK - Ja, dit was écht de eerste Belgische hittegolf in september sinds het begin van de metingen

We maakten dit jaar niet de eerste Belgische hittegolf in september mee, die was in 1919.

Vorige week stond het in alle media: we maakten de eerste septemberhittegolf mee in ons land sinds het begin van de metingen. Maar op sociale media beweren sommigen dat er in september 1919 óók al een hittegolf voorkwam. Dat zou zelfs zo op de site van het KMI staan. Hoe zit dat precies?

Factcheck: ja, dit was écht de eerste Belgische hittegolf in september sinds het begin van de metingen

Wat werd er beweerd ?

Beoordeling

Gecheckt door

Conclusie

Gerelateerde factchecks